5 praktische tips om concentratie in de klas te verbeteren

Concentratie vasthouden in de klas is voor veel leerlingen een uitdaging. De ene leerling dwaalt af bij het minste geluid, de ander haakt af zodra een opdracht te lang duurt. Zeker in het speciaal onderwijs, waar prikkelverwerking en structuur extra belangrijk zijn, kan het een dagelijkse puzzel zijn. Hoe help je leerlingen zich beter te concentreren? Hieronder vind je vijf praktische tips die je eenvoudig kunt toepassen in je klas.
Over de auteur: Nelson Duarte Faia Branquinho is docent op VSO Orion College Amstel en volgt de master Leren en Innoveren. Hij richt zich op hoe samenwerking, ervaringsgericht leren en sociale interactie het leerproces van leerlingen in het speciaal onderwijs versterken.

1. Start de les met een vast ritueel

Een voorspelbare start zorgt voor rust en focus. Begin elke les bijvoorbeeld met 10 minuten stillezen, waarbij een timer op het bord aftelt. Zo weten leerlingen precies waar ze aan toe zijn. Een ander idee is om samen het Jeugdjournaal te kijken: het biedt houvast én gespreksstof. Zulke rituelen markeren het begin van de leerfase en helpen leerlingen om de overgang van ‘pauze’ naar ‘werken’ soepeler te maken.

2. Minimaliseer storende prikkels

Niet elke leerling raakt snel overprikkeld, maar sommigen hebben wel degelijk baat bij een rustige werkplek. Geef een leerling die moeite heeft met concentratie bijvoorbeeld een plek waar hij of zij met de rug naar de klas zit. Minder visueel contact met anderen kan al veel verschil maken. Sommige leerlingen gebruiken met succes een geluidsdichte koptelefoon of luisteren naar zachte muziek via hun eigen apparaat. Voor hen is dat geen afleiding, maar juist een manier om zich beter af te sluiten van de omgeving.

3. Beweeg bewust – maar met afspraken

Beweging houdt het brein wakker. Bouw bewust momenten in waarop leerlingen mogen opstaan, rondlopen of actief deelnemen aan de les. Denk aan energizers, werkvormen waarbij ze moeten staan, of kleine loopopdrachten. Met sommige leerlingen kun je afspraken maken over korte pauzemomenten buiten het lokaal, zoals even naar het toilet gaan. Belangrijk is wel dat ze bij terugkomst weer oppakken waar ze gebleven waren. Ook tijdens het zitten kan beweging een rol spelen: sommige leerlingen blijven meer gefocust als ze mogen wiebelen.

4. Help leerlingen om hun eigen concentratiestrategieën te ontdekken

Concentratie kun je leren – als je maar weet wat werkt voor jou. Stimuleer leerlingen om na te denken over vragen als: wanneer werk ik het best? Wat helpt mij om mijn hoofd erbij te houden? Heb ik baat bij stilte, muziek of juist duidelijke stappenplannen? Door hierover in gesprek te gaan, geef je leerlingen meer grip op hun eigen leerproces. Zelfinzicht leidt vaak tot betere focus én meer motivatie.

5. Werk in overzichtelijke tijdsblokken

Lange taken zonder onderbreking werken vaak averechts. Deel het werk op in kleinere blokken van bijvoorbeeld 15 minuten. Zet een timer zichtbaar op het bord. Leerlingen weten dan precies hoe lang ze moeten werken en wanneer ze pauze mogen nemen. Die visuele structuur maakt het werk behapbaar en helpt hen de aandacht beter vast te houden.

Conclusie

Concentratie in de klas versterken vraagt geen grote ingrepen. Met kleine, doordachte aanpassingen in ritme, omgeving en communicatie kun je een groot verschil maken. Door leerlingen beter te leren kennen en hun werkvormen aan te passen op hun behoeften, creëer je een leeromgeving waarin rust, focus en groei samenkomen.